ਮਿੱਟੀ ਉਪਚਾਰ ਅਤੇ ਜਹਿਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ - ਡਾ. ਰਤਨ ਲਾਲ

DR.RATAN LAL

ਡਾ. ਰਤਨ ਲਾਲ ਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਆਈ.ਏ.ਆਰ.ਆਈ. (ਪੂਸਾ) ਨਵੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 200 ਰੁਪਏ ਦੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਐਡਮਿਸ਼ਨ ਲਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ 28 ਦਸੰਬਰ 1965 ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਲੀਤੀ |

ਇਹ ਗੱਲ ਡਾ. ਰਤਨ ਲਾਲ ਨੇ ਆਈ.ਏ.ਆਰ.ਆਈ. ਦੇ 116ਵੇਂ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਡੇ ਵਿੱਚ ਵਿਰਚੂਅਲ ਲੈਕਚਰ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਈ.ਏ.ਆਰ.ਆਈ. ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਪਹਿਚਾਣ ਦੀਤੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ? 

ਡਾ. ਰਤਨ ਲਾਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਪਿਓ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵਰਲਡ ਫ਼ੂਡ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ 2020 ਦੇ ਜੇਤੂ ਹਨ, ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਜਾਗਰਣ ਦੀ ਸ਼ਿਪਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫਾਰਮਿੰਗ ਤਕਨੀਕਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕੀਤੀ।

ਪਸ਼ਨ :  ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਕਿਹੜੀਆਂ ਫਾਰਮਿੰਗ ਤਕਨੀਕਾਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਗੁਣਵਤਾ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਦਿਆਂ ਹਨ ?

ਜਵਾਬ :  ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਗੁਣਵਤਾ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿੱਚ

A ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ- ਖੁੰਦ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲਣਾ

B ਵਾਹੀ

C ਝੋਨੇ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਪਡਲਿੰਗ ਕਰਨਾ

D ਖੁਲੀ ਸਿੰਚਾਈ

E ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰਨਾ

F ਰਾਸਾਨਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਅਸੂਤਲਿਤ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ   

G ਫ਼ਸਲ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾ ਪਾਉਣਾ

H ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀੜੇ ਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ 

ਪਸ਼ਨ : ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਾਰਬਨ ਦੀ ਲੜੀ ਬਾਰੇ ਦਸੋ ?

ਜਵਾਬ : ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਾਰਬਨ ਲੜੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਪਲਾਂਟ ਬਾਇਓਮਾਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਤਾ ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਆਈ ਕਾਰਬਨ ਛੇਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਨਾ ਉਡ ਸਕੇ ਅਤੇ ਸ਼ਤਾਬਦੀਆਂ ਤਕ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹੇ | ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਟਰਾਂਸਫਰ ਦੇ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਹਨ :-

1  ਮਿੱਟੀ ਜੈਵਿਕ ਕਾਰਬਨ :- ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਪਲਾਂਟ ਬਾਇਓਮਾਸ ਦੇ ਸੜਨ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਿਟੀ ਕਾਰਬਨਿਕ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਥਿਰ ਸੰਰਚਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੜਨ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਆਰਗੇਨੋ - ਮਿਨਰਲ ਕੋਮਪਲੇਕ੍ਸ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ( ਆਰਗੈਨਿਕ ਮੋਲਿਕਉਲ ਅਤੇ ਮੇਟੈਲੀਕ ਕੇਟਆਇਨ  ਜਿਵੇ, Fe,  Al , Mn , Ca , Mg , etc ਦੇ ਕੰਬੀਨੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦੀ  ਹੈ ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਕਟਾਵ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ।

2  ਮਿੱਟੀ ਅਜੈਵਿਕ ਕਾਰਬਨ :-  ਇਹੀ ਕਾਰਬਨ ਸਕੈਂਡਰੀ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਜਾਂ ਬਾਈਕਾਰਬੋਨੇਟ ਰਾਹੀਂ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੈਵਿਕ ਕੰਪਾਊਂਡ ਤਾ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਦੋ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲ ਕੇ ਹਲਕਾ ਕਾਰਬਨਿਕ ਅਮਲ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਕੇਟਆਇਨ ( Ca , Mg , K etc ) ਨਾਲ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਕੇ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੇਟਆਇਨ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਾਹਰਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸਕੈਂਡਰੀ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਸਮੇ ਤਕ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਇਹ ਬਾਈਕਾਰਬੋਨੇਟ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਥੱਲੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾਰਬਨ ਲੜੀ ਦਾ ਬਣਨਾ ਸੁੱਕੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

3: ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਢਾਂਚੇ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ, ਆਦਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਦਾ ਜੋਖਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਅਨੁਕੂਲ ਕਿਵੇਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

ਜਵਾਬ : ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਦੋ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਝਾੜ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਪਵੇ:

1) ਅਨੁਕੂਲਤਾ: ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹਨ। ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਕਲਪਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਬੀਜਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ, ਜੜ੍ਹ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਰਾਖੀ, ਸੋਕੇ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਗਰਮ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਨ ਦੀ ਗੀਲੀ ਘਾਹ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਤ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣਾ. ਬੰਦ ਮੌਸਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਕਵਰ ਫਸਲ. ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਈਟ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ "ਜਲਵਾਯੂ ਸਮਾਰਟ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ " ਜਾਂ "ਜਲਵਾਯੂ ਨਿਰੰਤਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2) ਮਿੱਟੀਗੇਸ਼ਨ: ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਬਾਲਣਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਕਾਸ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ, ਰੁੱਖਾਂ, ਗਿੱਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ, ਖਾਣਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਲੜੀਬੰਦੀ. ਰਣਨੀਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਨੂੰ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਹੱਲ (ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਬਜਾਏ) ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਹੈ।

3) ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ: ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਬਨ ਸੈਕਯੁਸਟੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਦੁਆਰਾ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲਣ ਅਤੇ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮਾਨਵ-ਨਿਕਾਸ, ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ, ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਆਦਿ

4. ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ IARI ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ Dilution Effect ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਗੁਣ ਖਾਦਾਂ, ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਾਲ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਦੁੱਗਣੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਲਈ ਖੇਤੀ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ-ਅਧਾਰਤ ਹੈ. ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ?

ਜਵਾਬ : ਭਾਰਤ ਨੇ 1960 ਅਤੇ 2020 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਯੋਗ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਵੱਡਾ ਭੋਜਨ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਖ਼ਾਸਕਰ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨਰਸਿੰਗ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, , ਅਤੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਸੀਓ 2 ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਿੱਚ ਵਧਾਉਣ ਨਾਲ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਖਾਦ ਦੇ ਇੰਪੁੱਟ ਦੇ ਨਾਲ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘਣਤਾ ਵੀ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੁੱਲ ਝਾੜ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ, ਬਿਹਤਰ ਖੇਤੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਦੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, "ਵਨ ਹੈਲਥ" ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ: "ਮਿੱਟੀ, ਪੌਦੇ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਲੋਕਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸਿਹਤ. ਇਕ ਹੋਰ ਅਟੁੱਟ " ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਵਿਗੜਨ ਦਾ ਡੋਮੀਨੋ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵੀ ਘਟਦੀਆਂ ਹਨ।

ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪੋਸ਼ਣ-ਅਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਖੇਤੀ ਇਕ ਉੱਚ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਹੈ।  ਭੋਜਨ 17 ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ, 5 ਮੈਕਰੋਨਯੂਟ੍ਰੀਐਂਟਸ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਐਮਿਨੋ ਐਸਿਡ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਯੁਰਵੈਦ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਜਦੋਂ ਖੁਰਾਕ ਗਲਤ ਹੈ, ਦਵਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਖੁਰਾਕ ਸਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹਦੋਂ ਦਵਾਈ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। " ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ "ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ" ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਇਕੱਠੇ ਚਲਦੇ ਹਨ।

5: ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗੀ ਤਕਨੀਕ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੈ?

ਜਵਾਬ : ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਲਈ ਉੱਚ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਨਿਰਧਾਰਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਇਸਦਾ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ (ਐਸਓਐਮ) ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭੂਮੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ, ਗੈਰ-ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਾਉਣ, ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਮਿੱਟੀ ਵੱਲ ਮੁੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

ਇਸ ਲਈ, ਲਾਗਤ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ (ਖੇਤੀ ਤਕ ਨਹੀਂ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਛੱਡਣਾ, ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਰਹੇ ਚੱਕਰ ਜਾਂ ਘੁੰਮਣ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਕਵਰ ਕਰਨਾ, ਤੁਪਕੇ ਖਾਦ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਸਿੰਚਾਈ, ਐਗਰੋਫੋਰਸਟਰੀ, ਖਾਦ ਬਨਾਉਣਾ ਆਦਿ). ਇਹਨਾਂ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ "ਮੁੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖੇਤੀ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣਾ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਰਣਨੀਤੀ ਹੈ।

6: ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ "ਮਿੱਟੀ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਦਿਲ ਹੈ". ਕੀ ਸਿਰਫ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਅਬਾਦੀ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ?

ਜਵਾਬ : ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੁਬਾਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਵਿੱਚੋ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਪਮਾਨਿਤ ਮਿੱਟੀ 'ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਨਾਲ ਕੁੱਲ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਉ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣਕ (ਖਾਦ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ) ਦੀ ਵਿਵੇਕਪੂਰਣ, ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਵਪੂਰਣ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ, ਸਹੀ ਫਾਰਮੂਲੇਜ, ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਦਾ ਸਹੀ ਢੰਗ (4 ਆਰ) ਦੇ ਪੂਰਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ "ਖੁਰਾਕ ਉਪਚਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ".

ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ  1.4 ਬਿਲੀਅਨ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਹੋਰ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਿਹਤਮੰਦ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ, ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ, ਮਿੱਟੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

7: ਖੜ੍ਹੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਸਿਰਫ ਇਕ ਚਹਿਕ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਥਾਈ ਅਭਿਆਸ ਹੈ?

ਜਵਾਬ: ਲੰਬਕਾਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇਕ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ (ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾਈਟਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਤਾਜ਼ੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਭਿਆਚਾਰ (ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਏਅਰੋਪੋਨਿਕਸ, ਜਲ ਪਾਲਣ, ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕਸ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਰੇਤ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ) ਭੋਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ( ਗਰੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ) 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਗਾ ਸ਼ਹਿਰਾਂ (ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਮੁੰਬਈ, ਕਲਕੱਤਾ, ਬੰਗਲੁਰੂ, ਚੇਨਈ, ਆਦਿ) ਵਿੱਚ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭੋਜਨ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਇੰਪੁੱਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ. ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੌਦੇ ਦੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਜਰੂਰੀ ਹਨ।

ਲੰਬਕਾਰੀ ਖੇਤੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਖੇਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ. ਇਹ ਇਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਚਹਿਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।

8. ਘੱਟ ਰਹੀ ਮਿੱਟੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਕੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕਸ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਵਿਕਲਪ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਜਵਾਬ: ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਮਿੱਟੀ ਘੱਟ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈ। ਏਰੋਪੋਨਿਕਸ ਜਲ-ਪਾਲਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਘੱਟ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਭਿਆਸ ਖਾਣੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਵਿਚ ਵੱਧ ਰਹੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣਗੇ।

ਮਿੱਟੀ ਇੱਕ ਸੀਮਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਪਰੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਰਤੋਂ ਹਨ. ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰੋਗਾਣੂ ਮਾਨਵ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਗਏ ਸਾਰੇ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ 95% ਦਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ। ਹਾਈਡਰੋਪੋਨਿਕਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ "ਸਾਡੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ" ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

9. ਅਮਰੀਕੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ?

ਜਵਾਬ: ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ, ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੱਖ ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਉੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫਰਕ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਅਬਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਹੈ. ਅੱਜ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਿਰਫ 1% ਆਬਾਦੀ ਖੇਤਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ 20% ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਵਾਲੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਮਰੀਕੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿਰਫ 1.3% ਹਿੱਸਾ ਹੈ. ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 2.6 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ।

ਖੇਤੀ ਦੀ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਮਰੀਕੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:

• ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ $ 133 ਬਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।
• ਪੂਰੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਉਦਯੋਗ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ $ 1.053 ਖਰਬ (ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ, ਮੁੱਲ ਜੋੜਨ, ਆਦਿ) ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
• ਖੇਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
• ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ 2 ਮਿਲੀਅਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
• ਔਸਤਨ ਖੇਤ ਦਾ ਆਕਾਰ 444 ਏਕੜ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਕੁੱਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਖੇਤਰ 897 ਮਿਲੀਅਨ ਏਕੜ ਹੈ।
• ਸਥਾਨਕ ਭੋਜਨ ਮਾਰਕੀਟ ($ 20 ਬਿਲੀਅਨ) ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ।
• ਮੱਕੀ ਜਾਂ ਮੱਕੀ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਔਸਤਨ ਝਾੜ, 11.3 t / ha ਚੌਲ ਦਾ 4 t / ha, ਸੋਇਆਬੀਨ ਦਾ 3.2t / ਹੈਕਟੇਅਰ, ਕਣਕ ਦਾ 3.5 t / ਹੈਕਟੇਅਰ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਦਾ 4.9 t / ਹੈਕਟੇਅਰ ਸੀ।