ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਮਾੜੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ ?
ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਿਆਂਇਕ ਵਰਤੋਂ
ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਮੁੱਖ ਅਨਾਜ ਫ਼ਸਲ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਮਾੜੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ (ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਵਿੱਚ ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਅੱਜ ਅੱਸੀ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਿਆਂਇਕ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ...
ਵੱਧ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਕਾਰਜਕਰਮ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਉਨੀ ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭ ਉਚਿਤ ਸਿੰਚਾਈ ਕਾਰਜਕਰਮ ਅਪਣਾ ਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (Punjab Agricultural University) ਵੱਲੋਂ ਮੌਸਮ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਿਜਾਈ, ਪਿਛੇਤੀ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਬੀਜੀ ਗਈ ਕਣਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਭਾਰੀ ਰੌਣੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਖੇਤ ਨੂੰ ਭਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ 8 ਪਲਾਟ (ਕਿਆਰਾ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅਤੇ ਹਲਕੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ 16 ਪਲਾਟ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਚੰਗੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹਿਰ ਬੰਦੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਣਕ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠੇ ਜਾਂ ਦੋਵੇ ਬਦਲ ਕੇ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਮਾੜਾ ਪਾਣੀ ਅਦਲ-ਬਦਲ ਕੇ ਲਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਕਿ ਕਣਕ ਨਮਕ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕਣਕ ਦੀ ਫਸਲ ਦੇ ਪੀਲੇ ਪੈਣ ਦਾ ਮਿਲਿਆ ਇਲਾਜ, ਹੁਣ ਚੰਗੇ ਝਾੜ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਹੋਣਗੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ
ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਤਾਰੀਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਾਣੀ ਦਿਉ:
|
ਸਿੰਚਾਈ |
ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬੀਜੀ ਕਣਕ |
ਪਿਛੇਤੀ |
ਬਹੁਤ ਪਿਛੇਤੀ |
|
ਪਹਿਲੀ |
ਬਿਜਾਈ ਦੇ 3 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਬਿਜਾਈ ਦੇ 4 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਬਿਜਾਈ ਦੇ 4 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
|
ਦੂਸਰੀ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 5-6 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 5-6 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 4 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
|
ਤੀਸਰੀ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 5-6 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 3-4 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 2 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
|
ਚੌਥੀ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 5-6 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 3 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
ਪਿਛਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤੋਂ 2 ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ |
|
ਅਖੀਰਲੀ |
ਅੱਧ ਮਾਰਚ-ਅਖੀਰ ਮਾਰਚ |
10 ਅਪ੍ਰੈਲ |
10 ਅਪ੍ਰੈਲ |
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕਣਕ ਦੀਆਂ 1634 ਅਤੇ 1636 ਕਿਸਮਾਂ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ, ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ 'ਚ ਵੀ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਜਾਰੀ
ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਿਆਂਇਕ ਵਰਤੋਂ
ਉੱਤੇ ਦੱਸੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅੰਤਰਾਲ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ 2 ਜਾਂ 3 ਦਿਨ ਇਧਰ- ਉਧਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਣਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪੜਾਅ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 21 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਆਉਦਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬੀਜੀ ਫ਼ਸਲ (ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨਾ) ਲਈ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਪਿਛਲੀ ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਰ ਇੱਕ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਵਰਖਾ ਪਿੱਛੋਂ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ 5 ਦਿਨ ਪਿਛੇਤਾ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਦਿਨ ਤੱਕ ਪਿਛੇਤਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬੀਜੀ ਕਣਕ ਨੂੰ ਦਾਣੇ ਪੈਣ ਵੇਲੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਲੋੜ ਤੋਂ ਜਿ਼ਆਦਾ ਵਾਧੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੀਂਹ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਖਿਆਲ ਰੱਖੋ ਕਿ ਪਾਣੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਲਾਓ ਜਦੋਂ ਹਵਾ ਨਾ ਚੱਲਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਫ਼ਸਲ ਡਿੱਗ ਨਾ ਪਵੇ। ਪੰਜ ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜੀ ਗਈ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ 10 ਅਪਰੈਲ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਾਣੇ ਭਰਨ ਜਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਛਿੜਕਾਅ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਦਾਣੇ ਭਰਨ ਸਮੇਂ ਵਧਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਜਾਂ ਸੈਲੀਸਿਲਕ ਏਸਿਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਣਕ ਨੂੰ ਦਾਣੇ ਭਰਨ ਸਮੇਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਵੱਧ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ (13:0:45) (4 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਨੂੰ 200 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ) ਪਹਿਲਾਂ ਸਪਰੇਅ ਗੋਭ ਵਾਲਾ ਪੱਤਾ ਨਿਕਲਣ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਬੂਰ ਪੈਣ ਸਮੇਂ ਕਰੋ ਜਾਂ 15 ਗ੍ਰਾਮ ਸੈਲੀਸਿਲਕ ਏਸਿਡ ਨੂੰ 450 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਈਥਾਈਲ ਅਲਕੋਹਲ ਵਿੱਚ ਘੋਲਣ ਉਪਰੰਤ 200 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਪਹਿਲਾ ਛਿੜਕਾਅ ਗੋਭ ਵਾਲਾ ਪੱਤਾ ਨਿਕਲਣ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸਿੱਟੇ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਪੈਣ ਸਮੇਂ ਕਰੋ।
Summary in English: Let's do the judicious use of irrigation water in wheat, PAU recommends 4 to 5 irrigations
