ਅਰਹਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਵਿਕਲਪ ਹੈ
ਅਰਹਰ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਛਿਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਨਾਲੋਂ 6 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਓਸਟੀਓਪੋਰੋਸਿਸ ਅਤੇ ਰਿਕਟਸ ਵਰਗੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਵਿਕਲਪ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ICRISAT ਦੇ ਜੀਨਬੈਂਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਖੋਜ `ਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਅਰਹਰ ਦੇ ਬੀਜ ਦੇ ਕੋਟ ਵਿੱਚ 652 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ 100 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ 120 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਜੀਵ-ਉਪਲਬਧਤਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਖੋਜ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਅਰਹਰ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਮੱਧ ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਗਰਮ ਦੇਸ਼ਾਂ `ਚ ਉਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਫਲੀਦਾਰ ਫਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕਿਫ਼ਾਇਤੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ `ਚ ਭਾਰਤ ਅਰਹਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਪਤਕਾਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ `ਚ ਸਾਲ 2020 ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 82% ਕਾਸ਼ਤ ਅਤੇ 77% ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਾਲ, ਢੋਕਲਾ, ਦਾਲ ਪੈਟੀਜ਼, ਟੈਂਪ, ਅਡਾਈ ਤੇ ਕੜਾਬਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਲਈ ICRISAT ਵਿਖੇ 2019 ਅਤੇ 2020 ਦੇ ਬਰਸਾਤੀ ਸੀਜ਼ਨ (ਖਰੀਫ) ਦੌਰਾਨ ਉਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ 600 ਅਰਹਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 60 ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਉਪ ਸਮੂਹ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਬੀਜ ਦੇ ਕੋਟ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ (652 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ) ਚੌਲਾਂ, ਕਣਕ ਦੇ ਭੂਰੇ ਅਤੇ ਓਟ ਬ੍ਰੈਨ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।
ਅਧਿਐਨ `ਚ ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਰਹਰ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ 3.89 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਅਨਾਜ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 0.39 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹਲ (ਸੀਡ ਕੋਟ) ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ `ਚ ਕਰੀਬ 2,543 ਟਨ ਅਨਾਜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ 1,000 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਭੱਤੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ 6.90 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਅਰਹਰ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਸੁਧਰੇ ਤਰੀਕੇ
ਹੋਰ ਫਲ਼ੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਨਾਜਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਕੋਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਰਹਰ ਵਿੱਚ 2.7 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਇਰਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੋਟੀਲੇਡਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਬੀਜ ਕੋਟ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸੱਤ ਤੋਂ 18 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸੀ।
ਪੌਦੇ-ਅਧਾਰਿਤ ਮਾਈਕ੍ਰੋਨਿਊਟ੍ਰੀਐਂਟ ਕੈਪਸੂਲ ਵਿੱਚ ਸਿੰਥੈਟਿਕਸ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਸਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਪਲਬਧ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਅਰਹਰ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਖੇਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੇ ਉਪ-ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਭੋਜਨ ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਪੂਰਕ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਰਹਰ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਲ਼ੀਦਾਰ ਫਸਲ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
Summary in English: Arhar peels contain 6 times more calcium than milk
